ฉะเซ็น 御茶筌 Chasen แปรงชงมัทฉะ กับสุนทรียศาสตร์แห่งการชง

มีคำถามและข้อสงสัยในหมู่นักดื่มมัทฉะชาวไทยมากมายว่า ถ้าจะซื้อฉะเซ็น รุ่นไหนตีขึ้นฟองได้ดีที่สุด? หรือ รุ่นไหนจับถนัดมือและตีได้ง่ายที่สุด? หรือ ทำไมฉะเซ็นจึงมีหลากหลายรูปทรงแตกต่างกัน? เนื่องจากเดือนที่ผ่านมามีลูกค้าเข้ามาถามหาฉะเซ็นญี่ปุ่นหลายท่าน จึงขอรวบรวมข้อมูลเท่าที่รู้ จากหนังสือเกี่ยวกับฉะเซ็นภาษาญี่ปุ่น บวกกับความรู้ที่ได้จากช่างฝีมือทำฉะเซ็นสองท่าน คือคุนคุโบะ ซะบุน กับคุณทะนิมุระ ทันโกะ ให้ผู้อ่านทุกท่านไว้ใช้พิจารณา

ประวัติศาสตร์ ชาญี่ปุ่น ตอนที่ 1

เอไซเผยแพร่ชาในหมู่พระด้วยกัน โดยกล่าวว่ามันมีสรรพคุณที่แสนจะวิเศษ นั่นคือช่วยให้ตาสว่าง ไม่ง่วง มีสมาธิที่ดีขึ้น ถูกดื่มกันในหมู่พระ ซึ่งในสมัยนั้น เหล่าพระสงฆ์จะแปรรูปชาโดยการเด็ดยอดชาสด นำมานึ่ง ตากให้แห้ง แล้วบดเป็นผง

Kyobashi : Japanese Teas Series

ชาเขียวเซนฉะ เป็นชาสายพันธุ์เดี่ยว Single Origin จากไร่ชาที่จังหวัดชิซึโอะกะ สายพันธุ์ยะบุขิตะ ฤดูใบไม้ผลิ (อิจิบันฉะ 一番茶) นำมาทำเป็นเซนฉะ แบบอะสะมุชิ 浅蒸し คือการนึ่งไอน้ำระยะสั้น

กำเนิดฉะเซ็น

ในสมัยก่อน ประเทศญี่ปุ่นแบ่งการปกครองเป็นหัวเมืองเล็กหัวเมืองน้อย และราวๆศตวรรษที่ 16 บริเวณเมืองทะคะยะมะ จังหวัดนาราในปัจจุบัน เคยเป็นหัวเมืองเล็กๆชื่อว่ายะมะโตะ ถูกปกครองโดยเจ้าเมืองชื่อ ไดเซ็น ไคโยริซะกะ

คะซึโฮะ (数穂 – ชิน (真)

ฉะเซ็นบางรุ่น จะเป็นการเปลี่ยนรูป (変形) หรือวิวัฒนาการมาจากฉะเซ็นอีกรุ่นครับ อย่างเช่นในรูป ทางด้านซ้ายคือฉะเซ็นรุ่นคะซึโฮะ (数穂) เป็นรุ่นพื้นฐานที่มีจำนวนซี่ 80 ซี่ เป็นฉะเซ็นรุ่นที่ให้กำเนิดรุ่นชิน (真) ที่อยู่ทางขวามือ โดยปัจจุบันนั้น ฉะเซ็นสองรุ่นนี้เป็นรุ่นที่เห็นได้ง่ายที่สุด

เทคนิคการผลิต “ฉะเซ็น” (茶筅: Chasen)

เทคนิคการผลิต “ฉะเซ็น” (茶筅: Chasen) เป็นเทคนิคที่สืบทอดจากพ่อสู่ลูก เป็นเทคนิคที่มีประวัติยาวนานกว่า 500 ปี โดยช่างฝีมือที่ผลิตฉะเซ็นในปัจจุบัน ก็เป็นลูกหลานของช่างฝีมือที่ผลิตฉะเซ็นเมื่อ 500 ปีก่อน

“ชาดินปืน” Gunpowder Tea

“ชาดินปืน” (Gunpowder Tea) มีต้นกำเนิดในมณฑลเจ้อเจียง สมัยราชวงศ์ถัง(ค.ศ. 618-907) ในประเทศจีนถูกเรียกว่า “จูฉา” (珠茶)
หรือ “ชาไข่มุก” ส่วนในประเทศอังกฤษถูกเรียกว่า “Gunpowder Tea” หรือ “ชาดินปืน” เพราะมีลักษณะเป็นลูกกลมๆ มีสีเขียวคล้ำ คล้ายดินปืน